“先祖之言行卓卓”的意思及全诗出处和翻译赏析

jì ōu yáng shè rén shū
寄欧阳舍人书

gǒng dùn shǒu zài bài, shè rén xiān shēng: qù qiū rén hái, méng cì shū jí suǒ zhuàn xiān dà fù mù bēi míng.
巩顿首再拜，舍人先生：去秋人还，蒙赐书及所撰先大父墓碑铭。
fǎn fù guān sòng, gǎn yǔ cán bìng.
反复观诵，感与惭并。
fū míng zhì zhī zhe yú shì, yì jìn yú shǐ, ér yì yǒu yǔ shǐ yì zhě.
夫铭志之著于世，义近于史，而亦有与史异者。
gài shǐ zhī yú shàn è, wú suǒ bù shū, ér míng zhě, gài gǔ zhī rén yǒu gōng dé cái xíng zhì yì zhī měi zhě, jù hòu shì zhī bù zhī, zé bì míng ér jiàn zhī.
盖史之于善恶，无所不书,而铭者，盖古之人有功德材行志义之美者，惧后世之不知，则必铭而见之。
huò nà yú miào, huò cún yú mù, yī yě.
或纳于庙，或存于墓，一也。
gǒu qí rén zhī è, zé yú míng hū hé yǒu? cǐ qí suǒ yǐ yǔ shǐ yì yě.
苟其人之恶，则于铭乎何有？此其所以与史异也。
qí cí zhī zuò, suǒ yǐ shǐ sǐ zhě wú yǒu suǒ hàn, shēng zhě dé zhì qí yán.
其辞之作，所以使死者无有所憾，生者得致其严。
ér shàn rén xǐ yú jiàn chuán, zé yǒng yú zì lì è rén wú yǒu suǒ jì, zé yǐ kuì ér jù.
而善人喜于见传，则勇于自立；恶人无有所纪，则以愧而惧。
zhì yú tōng cái dá shí, yì liè jié shì, jiā yán shàn zhuàng, jiē jiàn yú piān, zé zú wèi hòu fǎ.
至于通材达识，义烈节士，嘉言善状，皆见于篇，则足为后法。
jǐng quàn zhī dào, fēi jìn hū shǐ, qí jiāng ān jìn? jí shì zhī shuāi, wéi rén zhī zǐ sūn zhě, yī yù bāo yáng qí qīn ér bù běn hū lǐ.
警劝之道，非近乎史，其将安近？ 及世之衰，为人之子孙者，一欲褒扬其亲而不本乎理。
gù suī è rén, jiē wù lēi míng, yǐ kuā hòu shì.
故虽恶人，皆务勒铭，以夸后世。
lì yán zhě jì mò zhī jù ér bù wéi, yòu yǐ qí zǐ sūn zhī suǒ qǐng yě, shū qí è yān, zé rén qíng zhī suǒ bù dé, yú shì hū míng shǐ bù shí.
立言者既莫之拒而不为，又以其子孙之所请也，书其恶焉，则人情之所不得，于是乎铭始不实。
hòu zhī zuò míng zhě, cháng guān qí rén.
后之作铭者，常观其人。
gǒu tuō zhī fēi rén, zé shū zhī fēi gōng yǔ shì, zé bù zú yǐ xíng shì ér chuán hòu.
苟托之非人，则书之非公与是，则不足以行世而传后。
gù qiān bǎi nián lái, gōng qīng dài fū zhì yú lǐ xiàng zhī shì, mò bù yǒu míng, ér chuán zhě gài shǎo.
故千百年来，公卿大夫至于里巷之士，莫不有铭，而传者盖少。
qí gù fēi tā, tuō zhī fēi rén, shū zhī fēi gōng yǔ shì gù yě.
其故非他，托之非人，书之非公与是故也。
rán zé shú wèi qí rén ér néng jǐn gōng yǔ shì yú? fēi chù dào dé ér néng wén zhāng zhě, wú yǐ wéi yě.
然则孰为其人而能尽公与是欤？非畜道德而能文章者，无以为也。
gài yǒu dào dé zhě zhī yú è rén, zé bù shòu ér míng zhī, yú zhòng rén zé néng biàn yān.
盖有道德者之于恶人，则不受而铭之，于众人则能辨焉。
ér rén zhī xíng, yǒu qíng shàn ér jī fēi, yǒu yì jiān ér wài shū, yǒu shàn è xiàng xuán ér bù kě yǐ shí zhǐ, yǒu shí dà yú míng, yǒu míng chǐ yú shí.
而人之行，有情善而迹非，有意奸而外淑，有善恶相悬而不可以实指，有实大于名，有名侈于实。
yóu zhī yòng rén, fēi chù dào dé zhě, è néng biàn zhī bù huò, yì zhī bù xùn? bù huò bù xùn, zé gōng qiě shì yǐ.
犹之用人，非畜道德者，恶能辨之不惑，议之不徇？不惑不徇，则公且是矣。
ér qí cí zhī bù gōng, zé shì yóu bù chuán, yú shì yòu zài qí wén zhāng jiān shèng yān.
而其辞之不工，则世犹不传，于是又在其文章兼胜焉。
gù yuē, fēi chù dào dé ér néng wén zhāng zhě wú yǐ wéi yě, qǐ fēi rán zāi! rán chù dào dé ér néng wén zhāng zhě, suī huò bìng shì ér yǒu, yì huò shù shí nián huò yī èr bǎi nián ér yǒu zhī.
故曰，非畜道德而能文章者无以为也，岂非然哉！ 然畜道德而能文章者，虽或并世而有，亦或数十年或一二百年而有之。
qí chuán zhī nán rú cǐ, qí yù zhī nán yòu rú cǐ.
其传之难如此，其遇之难又如此。
ruò xiān shēng zhī dào dé wén zhāng, gù suǒ wèi shù bǎi nián ér yǒu zhě yě.
若先生之道德文章，固所谓数百年而有者也。
xiān zǔ zhī yán xíng zhuō zhuō, xìng yù ér dé míng, qí gōng yǔ shì, qí chuán shì háng hòu wú yí yě.
先祖之言行卓卓，幸遇而得铭，其公与是，其传世行后无疑也。
ér shì zhī xué zhě, měi guān zhuàn jì suǒ shū gǔ rén zhī shì, zhì qí suǒ kě gǎn, zé wǎng wǎng xì rán bù zhī tì zhī liú luò yě, kuàng qí zǐ sūn yě zāi? kuàng gǒng yě zāi? qí zhuī xī zǔ dé ér sī suǒ yǐ chuán zhī zhī yáo, zé zhī xiān shēng tuī yī cì yú gǒng ér jí qí sān shì.
而世之学者，每观传记所书古人之事，至其所可感，则往往衋然不知涕之流落也，况其子孙也哉？况巩也哉？其追睎祖德而思所以传之之繇，则知先生推一赐于巩而及其三世。
qí gǎn yǔ bào, yí ruò hé ér tú zhī? yì yòu sī ruò gǒng zhī qiǎn bó zhì zhuō, ér xiān shēng jìn zhī, xiān zǔ zhī tún juě fǒu sāi yǐ sǐ, ér xiān shēng xiǎn zhī, zé shì zhī kuí hóng háo jié bù shì chū zhī shì, qí shuí bù yuàn jìn yú mén? qián dùn yōu yì zhī shì, qí shuí bù yǒu wàng yú shì? shàn shuí bù wéi, ér è shuí bù kuì yǐ jù? wéi rén zhī fù zǔ zhě, shú bù yù jiào qí zǐ sūn? wéi rén zhī zǐ sūn zhě, shú bù yù chǒng róng qí fù zǔ? cǐ shù měi zhě, yī guī yú xiān shēng.
其感与报，宜若何而图之？ 抑又思若巩之浅薄滞拙，而先生进之，先祖之屯蹶否塞以死，而先生显之，则世之魁闳豪杰不世出之士，其谁不愿进于门？潜遁幽抑之士，其谁不有望于世？善谁不为，而恶谁不愧以惧？为人之父祖者，孰不欲教其子孙？为人之子孙者，孰不欲宠荣其父祖？此数美者，一归于先生。
jì bài cì zhī rǔ, qiě gǎn jìn qí suǒ yǐ rán.
既拜赐之辱，且敢进其所以然。
suǒ yù shì zú zhī cì, gǎn bù chéng jiào ér jiā xiáng yān? kuì shén, bù xuān.
所谕世族之次，敢不承教而加详焉？愧甚，不宣。
gǒng zài bài.
巩再拜。